Ada Lovelace (1815-1852) wordt de eerste computerprogrammeur genoemd.

In het kader van mijn “Hij-voor-Zij” programma zie ik graag dat vrouwen meer hun stem verheffen. Niet alleen in de politieke arena of op radio & TV of in social media, maar ook in ons regelmatige teamoverleg. Het maakt niet uit of dat onderzoeksteams zijn of project teams of management teams. Ook in Raden van Bestuur, Advies, Toezicht of van Commissarissen mogen vrouwen best gehoord worden. En de meeste doen dat natuurlijk ook. In ieder geval ú, lezeres. Maar waarom spreken de statistieken die perceptie dan zo nadrukkelijk en onweerlegbaar tegen? Overigens bedoel ik met STEM niet uw stém, maar Science, Technology, Engineering, and Mathematics. In goed Nederlands: natuurwetenschappen, technologie, ingenieur wetenschappen en wiskunde dat zich met NTIW niet lekker laat afkorten, dus: STEM. Waar zijn onze vrouwen in STEM?

Vrouwen in de Wetenschap

De website www.onderwijsincijfers.nl geeft de belangrijkste cijfermatige informatie over het onderwijs in Nederland. Deze website is een samenwerking tussen het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Onderwijs in Cijfers vermeldt dat in vrijwel alle landen van de Europese Unie in het studiejaar 2011-2012 meer vrouwen dan mannen zijn afgestudeerd in het hoger onderwijs. In de 28 landen van de EU bedraagt het percentage vrouwelijke afgestudeerde studenten gemiddeld bijna 60%. Dit geldt echter niet voor de bètastudies natuurwetenschappen, wiskunde en informatica en techniek, industrie en bouwkunde, hier boven aangeduid met STEM. In Nederland volgen weinig vrouwen deze studierichtingen. Met name in de richtingen natuurwetenschappen, wiskunde en informatica loopt Nederland met een aandeel van nog geen 26% sterk achter bij de rest van Europa, waar het aandeel vrouwen in deze richtingen 40% is.

Vrouwen in ICT

Platform Betatechniek zette eerder in 2014 het aantal inschrijvingen van vrouwen aan ICT opleidingen op een rij. Eerst maar het goede nieuws: uit cijfers van DUO blijkt dat het aantal vrouwen dat begint aan een ICT opleiding op HBO- of wetenschappelijk niveau de afgelopen jaren is toegenomen. Tussen 2010 en 2013 verdubbelde het aantal vrouwen aan een HBO-opleiding informatica bijna. In die periode steeg het aantal inschrijvingen van 54 naar 105. De animo voor technische informatica-opleidingen nam iets af.

Het platform maakte een voorlopige uitsplitsing van de ontwikkeling van het aantal inschrijvingen per ICT opleiding. Daaruit blijkt dat de animo voor een opleiding Business IT en Management groeide, van dertig inschrijvingen in 2010 naar 51 inschrijvingen in 2013. Het totaalaantal inschrijvingen van meisjes aan de onderzochte ICT opleidingen op HBO-niveau is tussen 2010 en 2013 gestegen van 189 naar 294.

Op WO-niveau steeg het aantal inschrijvingen van de onderzochte opleidingen van 54 in 2010 naar 82 in 2013. Grote dalers zij er niet. Alleen het aantal inschrijvingen van meisjes voor technische informatica nam iets af. Deze opleidingen zagen in 2011 en 2012 het aantal inschrijvingen stijgen (HBO & WO), maar in 2013 weer zakken tot het niveau van 2010, naar respectievelijk zeven en zeventien inschrijvingen.

Wikipedia

In dagblad Trouw (27 januari 2015) kon je lezen dat zelfs Wikipedia een mannenbolwerk is. Naar schatting slechts dertien procent van de bewerkers is vrouw. Meest genoemde redenen waarom vrouwen maar weinig meewerken aan de ‘encyclopedie die van iedereen is’: de cultuur op de site wordt overheerst door mannen. De masculiene overheersing van Wikipedia zou vrouwen afschrikken. De vechtcultuur en onbeschofte discussies zouden de hoofdredenen zijn dat vrouwen wegblijven. In “Unlocking the Clubhouse” vertelt onderzoeker Jane Margolis, dat vrouwen zowel online als in de echte wereld bescheidener en onzekerder zijn dan mannen en minder geneigd om publiekelijk hun mening te geven.

Ook onze Wikibooks geven aan dat jongens en meisjes een verschillende aanpak hebben als het om computers gaat. Het inzicht daarin geeft mogelijkheden om de omgeving zo in te richten dat beide seksen op hun eigen manier met de computers kunnen omgaan. Soms moeten daarbij barrières worden opgeruimd.

Vrouwen in Techniek

In het boek ‘Vrouwen in techniek’ – uitgegeven in 2010 ter gelegenheid van het 90-jarig bestaan van de Delftsche Vrouwelijke Studenten Vereeniging (DVSV) – staat geschreven dat de komende tien jaar bijna evenveel vrouwen zullen afstuderen aan de TU Delft als in de 90 jaar daarvoor. Het aantal vrouwelijke ingenieurs neemt zeer sterk toe. Deze explosieve groei doet zich vooral voor bij de faculteiten Bouwkunde en Civiele Techniek, maar ook bij Technische Bedrijfskunde en andere richtingen, zoals Geodesie. In absolute aantallen is Bouwkunde echter de meest gekozen studierichting.

De groei van het aantal vrouwelijke ingenieurs is nog niet afgelopen, blijkt uit CBS/SCP onderzoek. De komende jaren zullen er nog veel vrouwelijke afgestudeerden bijkomen. Uit het boek ‘Vrouwen in techniek’ komt naar voren dat de vrouwelijke ingenieurs slechts bij uitzondering niet in de beroepspraktijk terecht komen. Een wisseling van discipline, bijvoorbeeld van architectuur naar stedenbouw, of een aanvullende studie komen wel vaak voor. Het is echter niet zo, dat de vrouwelijke ingenieurs hun beroep vaarwel zeggen als zij trouwen of kinderen krijgen. Wel gebeurt het vaak, dat zij tijdelijk minder werken. Als de kinderen wat ouder zijn, zetten de vrouwelijke ingenieurs hun carrière over het algemeen voort.

Vrouwen in Wiskunde

Vrouwen halen mannen in bij de exacte opleidingen. In een mannenvak als de lerarenopleiding wiskunde bijvoorbeeld, halen meisjes vaker en sneller hun diploma. Er beginnen nog steeds meer mannen aan de opleiding, maar als het gaat om het aantal uitgereikte diploma’s zijn de vrouwen de laatste paar jaar net in de meerderheid. Bij wiskunde bestaan in het voortgezet onderwijs de grootste lerarentekorten.

Na vijf jaar heeft gemiddeld genomen de helft van de vrouwelijke studenten het HBO-lerarendiploma wiskunde. Bij de mannen ligt dat onder de 40 procent, blijkt uit cijfers van de Vereniging Hogescholen. De meest recente cijfers, van de lichting studenten uit 2007, zijn nog slechter. Van hen had in 2012 – na vijf jaar studie – slechts 28,3 procent van de mannen een diploma behaald, tegen 55,5 procent van de vrouwen.

Meer eigen inzet

Dat jongens ook bij technische vakken minder goed scoren dan meisjes kan komen doordat ze in het voortgezet onderwijs zonder veel inzet hoge cijfers hebben gehaald voor de bètavakken, zegt Gerda Geerdink, associate lector seksediversiteit in het onderwijs aan de HAN. “Op het HBO worden opeens andere dingen van ze gevraagd: eigen inzet, bijvoorbeeld.” Eenmaal achterop geraakt is het voor hen lastiger om goede studieresultaten te halen, want het studieprogramma bouwt de stof op elkaar voort. Van alle HBO’ers heeft iets minder dan de helft van de mannen na vijf jaar zijn vier jaar durende HBO opleiding afgerond. Van de vrouwen is dat ruim zes op de tien.

Tijd voor blinde auditie?

Onze grote orkesten bestonden in de jaren zeventig vooral uit mannelijke musici. De oplossing hiervoor was om blinde audities te houden. Daardoor kwam het aantal mannen en vrouwen in balans. Misschien is een blinde sollicitatie voor een technische en wetenschappelijke positie praktisch niet uitvoerbaar, maar het gaat mij er om dat wij – mannen én vrouwen – ons bewust worden van vooroordelen die mee kunnen spelen bij benoemingen.

Vrouwen, verhef jullie STEM!