Nee, deze blog gaat niet over pizza’s. Het gaat deze keer over onze vier jaargetijden. De meteorologische lente begint op 1 maart. Prachtig woord: meteorologische lente. Vond Georgina Verbaan ook in haar recente NRC-column. Maar waarom al op 1 maart?

Kent u die rijtjes nog? De lente begint op 21 maart, de zomer op 21 juni, de herfst op 21… nee, op 23 september en de winter op 21… oeps! 22 december. Makkelijk toch? Nee dus!

Lente

Op het moment dat de zon in het lentepunt staat – sterrenbeeld Ram of Ariës – duurt de dag even lang als de nacht. De zon staat recht boven de evenaar die dan ook wel evennachtslijn wordt genoemd. De equinox. Overal op aarde met uitzondering van beide polen. Op de Noordpool start dan de lange pooldag van zes maanden en op de Zuidpool de even lange poolnacht van zes maanden. Op beide polen bestaat feitelijk maar een windrichting: precies op de Noordpool brengt elke eerste stap die je zet je altijd in zuidelijke richting. Op de Zuidpool natuurlijk het omgekeerde. Pas bij elke volgende stap kun je kiezen: recht vooruit verder naar het zuiden, terug naar het noorden of naar rechts naar het westen of links naar het oosten. En dat is elke dag van het jaar waar. Maar dit allemaal terzijde: oost west, thuis best.

Op 21 maart reist de zon van het zuidelijk halfrond naar het noordelijk halfrond. Het weer wordt langzaam maar zeker aangenamer op het noordelijk halfrond. De dagen worden langer, de nachten korter. Het wordt lente. Ik schrijf zojuist “de zon reist van zuid naar noord”, maar we weten natuurlijk dat dit komt omdat de aarde ongeveer 23,5° gekanteld staat op haar baan rondom de zon. Je kunt ook lekker aan rekenen slaan. Hoe hoog staat de zon op het midden van die dag, 21 maart, aan ons firmament? Wel, je weet dat wij op ongeveer 52° noorderbreedte leven, dus de zon staat 52 graden lager wanneer de zon bovenop de evenaar staat. Op 21 maart bereikt de zon in Nederland een hoogste stand van ongeveer 38° (90° minus 52°) boven de horizon.

Onze “praktische” tijdsindeling loopt niet helemaal synchroon met de omloopsnelheid van de aarde om de zon. Vandaar onze schrikkeljaren (elke vier jaar 29 februari) en het niet-hebben van een schrikkeljaar in 1600 en onlangs in 2000. Daarom valt de astronomische lente dit jaar op maandag 20 maart 2017 om 10:28 uur.

Zomer

Zodra de zon sterrenbeeld Kreeft binnenvliegt, bereikt de zon zijn hoogste stand aan onze hemel: 38 graden plus die 23,5° die ik eerder noemde, dus een maximale hoogte van ongeveer 51° boven de horizon. De zon staat die dag recht boven de Kreeftskeerkring op 23,5 graad Noorderbreedte. De zomer begint dit jaar op woensdag 21 juni 2017 om precies 04:24 uur. Dat betekent dat als jij die woensdagmiddag op het Scheveningse strand lekker in de zon ligt te bakken, de zon alweer is begonnen aan zijn reis terug naar het zuiden.

Herfst

En op zijn reis naar het zuiden passeert de zon opnieuw de evenaar op 23 september. De tweede equinox. De dag en nacht duurt weer overal even lang (behalve op de polen); de zon komt op pal in oosten en gaat die dag onder pal in het westen. Overal op de aarde hetzelfde fenomeen. Grappig hè. Dit jaar zal dat om eerder vermelde redenen weer ietsje anders zijn: vrijdag 22 september 2017 om 20:02 uur. Overigens begint dan de herfst, maar weten allemaal dat de aarde nog lekker warm na kan gloeien. Vaak kunnen we nog lekker lang buiten zitten. Het wordt wel snel donker, dat dan weer wel.

Winter

En de cyclus is rond als de zon haar meest zuidelijke positie bereikt in sterrenbeeld Steenbok. Op dat moment staat zij boven de Steenbokskeerkring op ongeveer 23,5 Zuiderbreedte. Op 22 december – dit jaar op 21 december 2017 om 16:28 uur – bereikte hij zijn hoogste stand van slechts 15 graden boven de horizon (38 graden minus 23,5). Het wordt kouder; de winter begint echt.

Meteorologische data

Waarom kiezen die meteorologen nu 1 maart, 1 juni, 1 september en 1 december? Omdat het nu eenmaal makkelijker is om allerlei analytische berekeningen te maken. Vaste data. Mijn vraag is heel simpel: waarom dan niet 1 april, 1 juli, 1 oktober en 1 januari gekozen? Dat spoort met onze vertrouwde indeling in kwartalen. En… met mijn gevoel voor de jaargetijden. Alles ijlt namelijk altijd iets na. Ook de opwarming en afkoeling van de aarde ijlt na in de mate waarin de zon zijn reis aflegt tussen de beide keerkringen. Door die zogenoemde “time lag” voel je het pas op 1 juli echt warmer worden, terwijl de zon al op zijn terugweg is. Dan begint ook pas onze vakantieperiode.

Dus meteorologen: corrigeer deze grote fout en laat de lente beginnen op 1 april, de zomer op 1 juli enzovoorts. Ik wil wedden dat het verhaal over ‘climate change’ dan ook geloofwaardiger wordt, toch?!